Opnieuw bevestigd: uitstoot kankerverwekkende stoffen Schiphol veel te groot

Luchtvervoer als drievoudig gezondheidsrisico: luchtvervuiling, lawaai en klimaateffecten
Voor het eerst blijkt uit een nieuwe studie van de Europese koepelorganisatie Transport & Environment die volledig laat zien hoe zwaar de emissiebelasting van de luchtvaart de gezondheid vervuilt – vooral voor maximaal acht miljoen mensen in de buurt van grote luchthavens in Duitsland alleen.
Persbericht

Berlijn (25. Juni 2024). Ultrafijn stof uit vliegtuigen kan bijdragen aan hypertensie, diabetes en dementie. Gezondheidsbescherming zou mogelijk zijn: op korte termijn door op middellange termijn zwavel- en verontreinigende kerosine te verbieden als gevolg van de opvoering van klimaatneutrale synthetische brandstoffen, in principe door het luchtverkeer in de eerste plaats naar de spoorwegen te verplaatsen. Ongeveer één op de elf personen in Duitsland woont binnen een straal van 20 kilometer rond vijf van de grootste Duitse luchthavens: daar wordt hij of zij bijzonder blootgesteld aan ultrafijne deeltjes uit het luchtverkeer, blijkt uit een nieuw onderzoek van CE Delft namens de organisatie Transport & Environment (T&E). Deze studie heeft een eerste op gegevens gebaseerde beoordeling van de gezondheidseffecten van ultrafijne deeltjes (UFP) in het luchtverkeer in Europa. “Vliegen is niet alleen de meest klimaatbekkende vorm van voortbeweging, maar brengt ook de gezondheid van mensen in de buurt van luchthavens als gevolg van lawaai en luchtvervuiling”, vat Anja Kohne, een consultant voor klimaatneutraal vliegverkeer bij de milieu- en ontwikkelingsorganisatie Germanwatch, samen.

De voor het onderzoek geselecteerde Duitse luchthavens zijn Frankfurt, Munchen, Dusseldorf, Keulen/Bonn en Hamburg. Alleen al in Frankfurt zijn 1,8 miljoen mensen getroffen. In heel Europa worden 52 miljoen mensen op 32 grote luchthavens blootgesteld aan speciale gezondheidsrisico’s. De blootstelling aan ultrafijne deeltjes met ongeveer 280.000 gevallen van hypertensie, ongeveer 330.000 gevallen van diabetes en ongeveer 18.000 gevallen van dementie in Europa kan worden geassocieerd met ongeveer 18.000 gevallen van dementie.

In het onderzoek werden de gevallen van deze ziekten daadwerkelijk gemeld in de buurt van de luchthaven Amsterdam-Schiphol. (Achtergrond voor de studie, zie hieronder) Ultrafijne deeltjes worden uitgestoten door vliegtuigen, vooral tijdens het rollen en tijdens het opstijgen en aanlanden, zodat inwoners in de buurt van luchthavens bijzonder worden getroffen. Mensen die in een straal van vijf kilometer rond een luchthaven leven, ademen lucht in, die gemiddeld tussen de 3.000 en 10.000 ultrafijne deeltjes per kubieke centimeter bevat die door vliegtuigen worden uitgestoten.

Marte van der Graaf, vliegtuigbeleidsmedewerker bij T&E Duitsland, concludeert: “De groei van de luchtvaartsector en de veeleisende van de weinige, meestal rijke frequent flyers hebben nog steeds voorrang op de gezondheid van de overgrote meerderheid van de burgers en vooral kwetsbare mensen.” Werner Kindsmaller, voorzitter van de Federale Vereniging tegen Luchtvaartlawaai (BVF), voegt hieraan toe: “Het gezondheidsrisico van luchtvervoer wordt zowel op nationaal als Europees niveau genegeerd. De rechtsbescherming tegen ziekteverwekkend lawaai loopt ver achter op de resultaten van het onderzoek naar lawaai. Er zijn in de Europese Unie niet eens grenswaarden voor ultrafijne deeltjes. Daarom roepen we de toekomstige Europese Commissie op om de grenswaarden vast te stellen op basis van medische kennis.”

Volgens BFV worden bagageafhandelaars op luchthavens blootgesteld aan bijzonder grote lasten. Ze ademen gemiddeld 37.000 deeltjes per kubieke centimeter lucht in. Deze belasting is zeven keer hoger dan die van de luchthavenarbeiders die binnen werken.

Luchtvervuiling kan op korte termijn worden verminderd: momenteel bevat kerosine – in tegenstelling tot brandstoffen voor auto’s – een hoog zwavelgehalte, waardoor het aantal ultrafijne deeltjes aanzienlijk toeneemt. Zuiver en aromatisch kerosine zouden echter betaalbaar zijn en daarom standaard worden. Volgens de studie kunnen ultrafijne deeltjes met maximaal 70 procent worden verminderd. “Deze noodzakelijke stap is jaren geleden gezet in de weg- en scheepvaartsector, maar de kwaliteitsnormen van de afgelopen eeuw hebben nog steeds de overhand in het luchtverkeer”, zegt Marte van der Graaf van T&E.

Fossiele kerosine moet op middellange termijn in toenemende mate worden vervangen door synthetische kerosine op basis van hernieuwbare energie, die met minder verontreinigende stoffen is verontreinigd. “Naast technische maatregelen is het echter vooral een kwestie van strategieën om het luchtverkeer te verminderen”, zegt Anja Kohne van Germanwatch. Wat hiervoor nodig is, is de snelle uitbreiding van het spoorvervoer om aanzienlijk meer reizen naar de spoorwegen te verplaatsen, een verandering in bewustzijn en gedrag van zakenreizen en frequent fly jobs, en de ondersteuning van aangepaste bedrijfsstrategieën van luchtvaartmaatschappijen, luchthavens en de luchtvaartindustrie.

Verdere achtergrond

Gezondheidseffecten van ultrafijne deeltjes (UFP)

UFP is bijzonder schadelijk omdat het diep in het menselijk lichaam kan doordringen en bijvoorbeeld in het bloed, de hersenen en de placenta kan worden gedetecteerd. Ultrafijne deeltjes hebben een diameter van minder dan 100 nanometer en zijn dus ongeveer 1000 keer kleiner dan een menselijk haar. Tot op heden zijn er geen regels voor veilige ultrafijne deeltjes in de lucht, hoewel de WHO meer dan 15 jaar geleden waarschuwde dat het een bijzonder zorgwekkende verontreinigende stof is.

UFP en andere emissies van luchtkwaliteitsbeschadigende vliegtuigen

UFP’s maken deel uit van de zogenaamde “niet-CO2-emissies” van vliegtuigen, waaronder veel andere giftige verontreinigende stoffen, waaronder gassen en deeltjes, zoals stikstofoxiden en zwaveldioxide. Hoewel deze verontreinigende stoffen in de huidige studie niet zijn overwogen, hebben ze ook bewezen gezondheidseffecten die zijn toegevoegd aan de reeds beschreven effecten.

Het opruimen van kerosine

Door gebruik te maken van “aangepaste”, d.w.z. minder gezwageniseerde en aromatische kerosine, kan de uitstoot van ultrafijne deeltjes volgens de huidige studie met maximaal 70% worden verminderd. De hoeveelheid ultrafijne deeltjes die door vliegtuigen wordt uitgestoten, hangt grotendeels af van de samenstelling van de brandstof. Hoe schoner de vliegtuigbrandstof, hoe minder verontreinigende stoffen er worden geproduceerd tijdens de verbranding. De brandstof kan worden gereinigd door hydrobehandeling. Dit proces wordt al tientallen jaren gebruikt om zwavel uit brandstoffen voor auto’s en schepen te verwijderen en kan minder dan vijf cent per liter brandstof kosten. In tegenstelling tot auto- en scheepvaartverkeer zijn kwaliteitsnormen al tientallen jaren niet aangepast aan de stand van de wetenschap voor vliegtuigbrandstoffen.

Klimaatimpact van luchtverkeer

De “niet-CO2-emissies” van het luchtverkeer zijn klimaatbeïnvloeden en moeten worden toegevoegd aan de zuivere CO2-uitstoot van het luchtverkeer. Als gevolg hiervan is de bijdrage van het luchtverkeer aan de opwarming van de aarde meer dan twee keer zo hoog als de pure CO2-uitstoot. De extra klimaatschade is onder andere te wijten aan de vorming van contrails, die lang en klimaateffectief zijn onder bepaalde atmosferische omstandigheden. De vorming van contrails en door deze geïnduceerde condensatiekrimpen (koortsijswolken) wordt niet alleen sterk beïnvloed door de samenstelling van brandstoffen en turbineemissies naast de weersomstandigheden. Het verminderen van de uitstoot van UFP’s door een betere kwaliteit van vliegtuigbrandstof zou niet alleen een gezondheidsbescherming zijn voor de bevolking in de buurt van luchthavens en luchthavenpersoneel, maar zou ook helpen om de onevenredige klimaatschade van het luchtverkeer in ieder geval enigszins te verminderen.