Burgers voor een gezonde leefomgeving en dus voor krimp van Schiphol

Rechtszaken, Wetten & regels

‘Beoogde krimp Schiphol: Bescherming mensenrechten gaat voor op procedureverplichtingen’

Europees Hof voor de Rechten van de Mens

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg (foto: Udo Pohlmann via Pixabay)

Getting your Trinity Audio player ready...
(leestijd circa 4 minuten)
4.7
(147)

In mei van dit jaar schreven prof. mr. Henri de Waele en prof. mr. Jasper Krommendijk, twee hoogleraren uit Nijmegen, een belangrijke opinie over de zaak die KLM aanspande om de krimp van Schiphol te voorkomen. SW kreeg toestemming om de belangwekkende opinie ook hier te presenteren.

Deel op XDeel op Linkedin

Inmiddels heeft de Hoge Raad zich uitgesproken in deze zaak. Ten tijde van de oorspronkelijke publicatie in het Nederlands Juristenblad was dat nog niet het geval. Hun visie:

“In de zaak over de beoogde krimp van Schiphol, die inmiddels op het bord van de Hoge Raad is beland, schenkt de inmiddels genomen conclusie onvoldoende aandacht aan een drietal cruciale Unierechtelijke aspecten, die partijen verzuimden aan te voeren, en tevens door het gerechtshof over het hoofd zijn gezien.

Krimp van het aantal vluchten op luchthaven Schiphol is al enige tijd het voorwerp van politieke discussies en juridische procedures. Voor minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat is het inmiddels tot een hoofdpijndossier uitgegroeid.

Sinds 2015 wordt het zogenaamde Nieuwe Normen- en Handhavingsstelsel toegepast, dat uitgaat van een baangebruik dat zo gunstig mogelijk uitpakt voor omwonenden, en van maximaal 500.000 vliegtuigbewegingen per jaar.

In 2022 besloot het kabinet de geluidsnormen aan te scherpen om een betere bescherming te bieden tegen geluidsoverlast, in welk verband twee voorgenomen maatregelen werden aangekondigd: ten eerste een tijdelijke Experimenteerregeling, met onder meer als norm maximaal 460.000 vliegtuigbewegingen, en ten tweede een einde aan het gedogen van eerdere geluidsnormoverschrijdingen.

In de tussentijd zou worden gewerkt aan een nieuwe wettelijke regeling. Daarop hebben enkele partijen in de luchtvaart, aangevoerd door de International Air Transport Association (IATA), een kort geding aangespannen tegen de staat, gericht tegen het plan om de Experimenteerregeling in te voeren en het gedogen te beëindigen.

In juli 2023 kregen deze klagers nul op het rekest, toen het Gerechtshof Amsterdam bepaalde dat de twee voorgenomen maatregelen gewoon doorgevoerd mochten worden. Ondertussen oordeelde de Rechtbank Den Haag in maart 2024 in een andere zaak, aangespannen door de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder, dat de staat jarenlang onrechtmatig heeft gehandeld tegenover omwonenden, mede door niet op te treden tegen schendingen van hun recht op privéleven (artikel 8 EVRM) door het gedogen van de geluidsnormoverschrijdingen. De rechtbank eist dat er binnen een jaar gehandhaafd zal worden op basis van
het Luchthavenverkeerbesluit.

Eerstgenoemde zaak is ter cassatie aan de Hoge Raad voorgelegd. Op 5 april jongstleden nam advocaat-generaal B.J. Drijber conclusie, waarbij hij stelt dat de beslissing van het hof niet in stand kan blijven. Volgens hem hebben de Amsterdamse rechters namelijk ten onrechte geoordeeld dat de twee voorgenomen maatregelen uitgezonderd zouden zijn van de zogenoemde balanced approach voorgeschreven in EU-verordening (EU) nr. 598/2014.6

Dit betreft een verzameling randvoorwaarden die onder meer zien op de proportionaliteit en kostenefficiëntie van eventuele krimpmaatregelen, bovendien raadpleging van belanghebbenden voorschrijven, en een tijdig (ex ante) benaderen van de Europese Commissie.

Met A-G Drijber zijn wij het eens dat Nederland conform het EU-recht dient te handelen. Tegelijk menen we echter dat zijn conclusie onvoldoende aandacht schenkt aan een drietal cruciale Unierechtelijke aspecten, die partijen verzuimden aan te voeren, en tevens door het gerechtshof over het hoofd zijn gezien.

Ten eerste lijkt de A-G bovenmatig veel waarde te hechten aan het genoemde instrument van secundair EU-recht en de grondslag daarvan, artikel 100 lid 2 VWEU. Vervoerspolitieke overwegingen zouden volgens Drijber dientengevolge leidend moeten zijn. ‘Voor andere algemene belangen, zoals de bescherming van de leefomgeving tegen geluidhinder, is plaats, maar alleen binnen de kaders van deze verordening’, aldus de A-G (par. 4.69).

In onze ogen heeft zijn conclusie te weinig oog voor het secundairrechtelijke karakter van dit instrument. Binnen de normenhiërachie die geldt in het Unierecht is secundair recht ondergeschikt aan het primaire recht.

In dit verband verdienen onder meer de ‘groene’ bepalingen aandacht die in dat Europese primaire recht te vinden zijn. Artikel 11 VWEU stelt dat milieubeschermingseisen in de omschrijving en uitvoering van al het EU-beleid geïntegreerd dienen te worden. Artikel 191 VWEU benadrukt eveneens het kardinale belang van de bescherming van het leefmilieu en de volksgezondheid.

Tevens is de verordening ondergeschikt aan het primair-rechtelijke Grondrechtenhandvest, dat – anders dan het EVRM – met artikel 37 een uitdrukkelijk recht op milieubescherming bevat. Daarnaast is artikel 7 Handvest relevant, dat net als artikel 8 EVRM het recht op privé-, familie- en gezinsleven beschermt.

Het is wat ons betreft niet evident dat de procesmatige benadering van de verordening voorgaat op deze primairrechtelijke (en grondrechtelijke) normen, mede gelet op het oordeel van de Rechtbank Amsterdam, dat aangaf dat door de huidige hoeveelheid toegestane vluchten, gecombineerd met de gedoogsituatie, al jarenlang de rechten van omwonenden worden geschonden.

In het verlengde van voorgaande zijn de bepalingen van het EVRM (en de rechtspraak van het EHRM) eveneens relevant op grond van het EU-recht zelf. De Straatsburgse grondrechten maken namelijk als algemeen beginsel deel uit van het Unierecht, waarbij de inhoud en reikwijdte van Handvestbepalingen dienovereenkomstig (en in lijn met EHRM-rechtspraak) moeten worden uitgelegd.

Het EHRM heeft meerdere malen geoordeeld dat geluidshinder die aanzienlijk boven de wettelijke niveaus ligt, en waartegen geen passende overheidsmaatregelen zijn genomen, als zodanig neerkomt op een schending van artikel 8 EVRM.

Wij delen derhalve niet de appreciatie van A-G Drijber dat het gelijkluidende vonnis van de Rechtbank Amsterdam ‘geen relevantie’ zou hebben (par. 3.19). Het recente arrest van het EHRM in de zaak Verein KlimaSeniorinnen Schweiz illustreert de vergaande werking van de positieve verplichtingen die van artikel 8 EVRM uitgaan.

Hetzelfde blijkt ook uit de eerdere interpretatie van de Hoge Raad ten aanzien van de artikelen 2 en 8 EVRM in Urgenda.

A-G Drijber geeft tot slot de klagers gelijk dat de staat bepalingen uit het Verdrag van Chicago over burgerluchtvaart zou hebben geschonden, door een exploitatiebeperking in te voeren zonder geluidsproblemen op de juiste wijze te hebben vastgesteld (par. 4.147 en 4.148). Hiermee gaat hij evenwel voorbij aan het autonome karakter van het Unierecht, waarbij internationale normen niet kunnen derogeren aan grondrechten die binnen de EU bescherming dienen te krijgen.

In de voorliggende zaak is het sterk de vraag of de verordening überhaupt toepassing kan vinden, nu daarmee een situatie voortduurt waarin aantoonbaar sprake is van inbreuk op het primaire recht.

Mocht de Hoge Raad in casu twijfelen aan de verhouding tussen de verschillende belangen en de correcte afweging daarvan, ligt het voor de hand prejudiciële vragen voor te leggen aan het Europees Hof van Justitie.

De problematiek is er belangrijk genoeg voor.”

Deze opinie verscheen oorspronkelijk in het Nederlands Juristenblad van 3 mei 2024. Auteur prof. mr. Henri de Waele is hoogleraar Internationaal en Europees recht aan de Radboud Universiteit. Auteur prof. mr. Jasper Krommendijk is hoogleraar Rechten van de mens, ook aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Het originele stuk bevat ruim tien voetnoten, zie daarvoor de site van het NJB.

Interessant bericht? Overweeg aub een donatie via iDeal.

Wat vindt u van dit artikel?

Klik op een ster om het stuk te waarderen

Gemiddeld 4.7 / 5. Aantal stemmen: 147

Nog geen stemmen. Geef als eerste uw mening!

FavoriteLoadingSla dit artikel op in uw favorieten
  1. dirk

    Het is te hopen dat het hele incompetente zooitje daar in den haag gauw oprot en er mensen met verstand komen te zitten, maar helaas zal dit niet gebeuren, want dan word het weer gevult met vriendjes van die kliek die net zo infantiel denken als het zootje wat er nu zit, walgelijke troep, het is te hopen dat matlener straks de snelweg oversteekt als de snelheid naar 130 km p uur is verhoogd, dan is de remweg namelijk langer.

    1
  2. Joop Worst

    Dezelfde de heer Drijber heeft in 2013 een stuk geschreven met de heer Bolkestein over: en ik citeer de eerste regel. ‘ In deze notitie wordt verkend hoe de veiligstelling en de versterking van de
    netwerkfunctie van Schiphol kan worden vormgegeven binnen de kaders van het
    mededingingsrecht. De conclusie luidt dat binnen die kaders mogelijkheden bestaan
    om uitvoering te geven aan een beleid waarin de netwerkfunctie centraal staat.‘

    Ik denk dat de heer Drijber heel goed op de hoogte is van de hiërarchie, maar dat hij zich in deze bochtige redenering heeft gewrongen omdat zijn hart misschien ergens anders ligt.

  3. Sven

    Aalsmeer-Oost is totaal onleefbaar! Vroeger, in bv 2008 starten er gemiddeld 93 vliegtuigen per dag vanaf de secundaire Aalsmeerbaan. Nu anno 2024 zijn dat er 540 vliegtuigen per dag zoals gisteren 16 okt 2024. De secundaire Aalsmeerbaan werd de gehele dag ingezet al zijnde primair. Er was bijna geen vliegtuig wat startte vanaf een andere baan op een paar na die startte vanaf de Zwanenburgbaan. Iedere minuut (vaak nóg sneller op elkaar binnen 50 seconden) een vliegtuig op 300-400 mtr met tot 95dB gemeten door SensorNet meetpunt nm40. Aalsmeer-Oost is totaal onleefbaar geworden. Je woont hier in feite op een verlengstuk van Schiphol of afstand minder dan 900 mtr tot de start/landingsbaan. De huizen staan hier zelfs op afstand minder dan 500 mtr tot de baan waardoor de Aalsmeerbaan onhoudbaar is. En wij hebben de eerste rechten hier want álle bebouwing/woonwijken waren hier al vóór de excessieve toename van vliegtuig overlast. Wij eisen bescherming tegen deze voortdurende en alsmaar toenemende vliegtuig-terreur!

    26
  4. HansB

    De regering zet het liefste in op wonen in Schipholbunkers. Men wil daarvoor in eerste instantie 25,5 miljoen euro uittrekken, te betalen door de vliegindustrie. Die zullen zich te barsten lachen. Die 25,5 miljoen komt neer op 50 euro per vliegbeweging, uitgaande van jaarlijks 500.000 vliegbewegingen. Daarmee is de toekomst, voor de vliegindustrie wel te verstaan, verzekerd. Intussen raakt de publieke ruimte steeds meer vervuild door de vliegindustrie. Gezellig buiten zitten in tuin, terras of park is er niet meer bij. Ook verder weg van Schiphol zal men moeten wennen aan bijna permanente herrie van straalmotoren op de achtergrond. Als ware het een nieuwe aanwinst in de vogelstand. En dan hebben we het helemaal nog niet over de uitstoot van de scala aan onwenselijke stoffen. Schiphol is een van de grootste stikstofuitstoters in ons land, maar rekentrucs verhullen dat zorgvuldig. Kortom, het zoveelste hoofdstuk in het boek “Schiphollen”, dit maal geschreven door minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat).

    26
  5. ir. B. van Marlen

    Dank voor dit artikel SW, uitstekend werk!

    Dit is een buitengewoon belangrijke constatering en als het bij de rechter stand houdt, wat zou moeten, dan kan de LV-sector eindelijk worden aangepakt en de nodige bescherming van de leefomgeving worden ingezet door een aanzienlijke krimp.

    Een massale schadeclaim naar de arrogante bestuurders en bedrijfstop zie ik graag komen! We zijn al lang genoeg voorgelogen en extreem met herrie belast, niet alleen door overschrijding van de geluidsnormen sinds 2008, maar ook door het veel te hoog instellen ervan in 2000, ver buiten de WHO-aanbevelingen, bij de overgang van Ke naar Lden.

    25
  6. Mike

    Natuurlijk is er onvoldoende aandacht aan deze cruciale Unierechtelijke aspecten gegeven. Zoals de luchtvaart en regering al jaren bezig is, benoemt men alleen dat wat in hun voordeel ligt. Ze zullen niets benoemen wat in hun nadeel zal vallen.
    Daarom beloofd men al ruim 50 jaar schonere en stillere vliegtuigen. Men zal niet zeggen dat dit nauwelijks realiseerbaar is.
    Als men werkelijk van goede wil zou zijn, had men als voorbeeld al lang de betere kerosine in gebruik kunnen nemen.
    Het zou mij zodoende dus niet verbazen als het opzettelijk buiten de aandacht is gehouden.

    28
  7. DHL vliegtuig ontsnapt aan aanslag

    In The Guardian een artikel over een bombrief die aan een DHL vliegtuig zou zijn meegegeven door Russische spionnen.
    Wat een beangstigend idee: dagelijks vliegen hier de DHL vliegtuigen af en aan vlak over onze daken. Nog een reden de vliegroutes tegen het licht te houden.
    De bom is in een sorteercentrum bij Manchester ontploft, was dat eerder gebeurd dan was het tuig neergestort.
    https://www.theguardian.com/uk-news/2024/oct/16/russia-suspected-of-planting-device-on-plane-that-caused-uk-warehouse-fire

    6
    • Haes

      Juristentaal om hele fundamentele (grondwettelijke) mensenrechten te verwoorden. De overheid dient zijn burgers te beschermen.
      Dat is in onze zo vaak bejubelde “rechtsstaat” maar al te vaak een farce gebleken. De overheid toont zich maar al te vaak de vijand van zijn eigen burgers. Machtsmisbruik en korrupte belangenbehartiging zijn nogal eens de norm. Schiphol belooft een nieuwe affaire in deze reeks te worden. Gefeliciteerd hoor!

      15
  8. rrustema

    Logisch. Dat er een hiërarchie van wetten binnen de EU bestaat. Waarbij leven en lichaam van mensen boven die van economische belangen staan. Dat mensenrechten binnen de Europese Unie ook zwaarder wegen dan de bevoordeling van een economische sector op basis van een internationaal verdrag.

    34
  9. Paul

    Fantastisch verhaal.
    Gisteren en vandaag is het onleefbaar onder de Aalsmeerbaan, op 300/400 meter stijgers met 90DB over woonwijken om de minuut.

    Het is dat ik wel fatsoen heb, maar je zou het recht in eigen hand willen nemen aangezien de overheid je blijkbaar niet beschermd.

    Lawaai, kankerverwekkende stoffen , geen nachtrust, over wijken, scholen, sportvelden , het is echt een schande dat de overheid het laat afweten , mocht RBV de rechtzaak ook in hoger beroep winnen , dan hoop ik dat de massaclaim op gang komt en dat de hele klerezooi omgetrokken gaat worden.

    Toeslagen affaire, Groningen …. Wat een belachelijke regering

    88
    • Wilfried

      Een beschaafd land laat zóveel benadeelde inwoners die de wanhoop inmiddels nabij zijn, niet aan zijn of haar lot over. Helaas toont ook deze regering totaal geen empathie en staan niet op het punt om in te grijpen. Dat ingrijpen gaat uiteindelijk wel gebeuren, maar niet vanuit de kant van de politiek. Het is een grove schande, vergelijkbaar met Groningen en het Toeslagenschandaal.

      69

Geef een reactie

Uw e-mail adres wordt niet gepubliceerd, maar wel gebruikt om een bevestigingslink te sturen. Zonder geldig e-mail adres ontvangt u deze link uiteraard niet. Na bevestiging wordt uw reactie geplaatst.

Translate