Luchtvaart: torenhoge klimaatrekening in ruil voor minieme vervoerswaarde

De vliegindustrie noemt haar eigen bijdrage aan de opwarming van de aarde veelal ‘gering’. Maar daarmee wordt een verkeerd beeld getekend, zo blijkt uit een nieuw rapport met onthutsende cijfers.

In ‘Klimaatimpact luchtvaart – getallen in perspectief‘ analyseert burgerbeweging Stop4deroute openbare cijfers van het CBS en het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeled (KiM). Hieruit blijkt dat de vliegindustrie een minuscule vervoersbijdrage levert, maar een torenhoge rekening presenteert aan het klimaat.

Al jarenlang wordt er gesproken over ‘duurzame luchtvaart’ terwijl de sector wegkomt met minimale klimaatafspraken, veel zwakker dan die voor andere sectoren. Als er al over uitstoot wordt uitgewijd, blijft de focus vaak beperkt tot CO₂. Dit rapport prikt genadeloos heen door deze schijn.

In de maatschappelijke en politieke discussie, meestal gevoed door de vliegindustrie zelf, wordt vaak voorbijgegaan aan de volledige omvang van de uitstoot door vliegtuigen. Er bestaan verschillende methoden om emissies toe te rekenen, zoals het IPCC-rekenkader en het kader van Milieurekeningen. Laatstgenoemde kijkt naar wat Nederlandse bedrijven en burgers doen en geeft een representatiever beeld van onze eigen economische activiteiten. Maar ongeacht het kader: de CO₂-uitstoot van de luchtvaart is sinds 1990 ongeveer verdubbeld, ondanks enige efficiëntieverbeteringen.

Meer dan CO₂ alleen
De realiteit is nog schrijnender. Vliegtuigen stoten op grote hoogte niet alleen CO₂ uit, maar veroorzaken ook andere effecten zoals condensatiesporen en daaruit voortvloeiende cirrusbewolking. Deze zogenaamde niet-CO₂-effecten hebben een significant extra opwarmend effect.

Dat effect is gemiddeld drie keer zo groot als dat de uitgestoten CO₂ alleen. Dat verviervoudigt de totale opwarming per kilogram CO₂ voor vluchten van en naar Nederlandse vliegvelden. Deze effecten worden vaak ‘vergeten’ in de discussie.

Als de bijdrage van de luchtvaart aan ons transport wordt afgezet tegen de veroorzaakte klimaatschade, blijkt de verhouding volledig zoek. Zo verzorgt de luchtvaart (in 2023) slechts één promille (0,13 procent) van het aantal reisbewegingen van personen. De hoeveelheid goederen vervoerd over de weg of per zeeschip was meer dan 400 keer groter dan per vliegtuig. Zelfs kijkend naar reizigerskilometers, draagt de luchtvaart maar zo’n 20 procent bij aan het totaal binnen de Nederlandse transporteconomie.

Alle vrachtwagens en bestelwagens
De marginale bijdrage aan het totale transport staat in schril contrast met de klimaatimpact. Alleen de CO₂-uitstoot van de luchtvaart is al goed voor 14 procent (IPCC) tot zelfs 26 procent (Milieurekeningen) van de broeikasgasuitstoot van alle Nederlandse mobiliteit en transport. Ter vergelijking: dit is net zoveel als alle vrachtwagens en bestelwagens samen.

Bij een concurrerende sector als de scheepvaart is de verhouding tussen vervoersbewegingen en klimaatimpact wél in balans.

Als de niet-CO₂-effecten worden meegenomen, is het aandeel van de luchtvaart in de totale klimaatopwarming zelfs veel groter. Dat loopt op van 40 procent (IPCC) tot 59 procent (Milieurekeningen) voor de komende honderd jaar. Bij een kleinere periode van 20 jaar, relevant voor de volgende generatie ofwel onze kinderen, loopt het op tot 70 procent (IPCC) of 83 procent (Milieurekeningen), aldus het rapport.

Eenvoudig gezegd betekent dit dat van alle klimaatopwarming die de komende 20 jaar veroorzaakt wordt door transport en vervoer van personen die nu plaatsvinden tot wel 83 procent toe te schrijven aan de luchtvaart. Terwijl deze sector goed is voor slechts een verwaarloosbaar aantal van de transport- en reisbewegingen. De verhouding ligt hiermee ruim honderd keer schever dan bij andere vormen van transport.

Een rechtvaardiging voor deze disproportioneel grote klimaatimpact ontbreekt volledig.

Niet te begrijpen
Zelfs afgezet tegen de zo vaak geroemde economische bijdrage van de vliegsector – volgens het CBS 0,4 procent van de economie en 0,2 procent van de werkgelegenheid – valt deze in het niet bij de enorme klimaatschade. Het is nauwelijks te begrijpen dat dit nog steeds geaccepteerd wordt.

Ondertussen blijft de luchtvaartlobby hameren op technologische oplossingen als ‘duurzame’ brandstoffen, waterstof of elektrisch vliegen. Het rapport maakt echter pijnlijk duidelijk dat hiervan in de komende decennia geen oplossingen hoeven te worden verwacht. De benodigde hoeveelheid alternatieve brandstof is enorm, zo groot dat voor het aanmaken van e-fuel zo’n vijftig extra kerncentrales nodig zijn. Alleen voor ons land.

Zelfs het nationale luchtvaartlab NLR geeft aan dat het beperken van de vraag en dus krimp van de luchtvaart de enige optie is om de CO₂-uitstoot in 2030 voldoende te reduceren en klimaatdoelen te halen.

Ook minder herrie en vervuiling
De toegevoegde waarde en klimaatschade van de luchtvaart zijn zo uit balans dat de impact niet langer genegeerd mag worden in de beleidsvorming. Wil Nederland serieus werk maken van zijn klimaatdoelen, dan moet de vliegindustrie drastisch inkrimpen. Dat kan bijvoorbeeld met een dalend CO₂-plafond en eerlijke belastingen en accijnzen die de werkelijke klimaatkosten weerspiegelen. Een grote stap is te zetten met het weren van overstappers.

Minder vliegen heeft bovendien bijkomende voordelen zoals minder geluidshinder, slaapverstoring en uitstoot van schadelijke stoffen. Het is de hoogste tijd dat de politiek dit ook inziet en gepaste maatregelen neemt om toekomstige generaties te beschermen. Eerlijke communicatie over de werkelijke impact van de vliegindustrie is een eerste en broodnodige stap.

Sla dit artikel op in uw favorieten