Vandaag start StayGrounded, de internationale koepel van organisaties tegen luchtvaartgroei, een wereldwijde campagne tegen het groenwassen door de vliegindustrie. Op grote schaal misleidt de luchtvaartsector het publiek met sprookjes over toekomstige technologische innovaties. In deel 1 vandaag een kritische blik op de verbeterende efficiëntie van het vliegverkeer.
De efficiëntie van vliegtuigen brengt de hoeveelheid verbrande kerosine (en de hoeveelheid uitstoot) in verband met de hoeveelheid lading (passagiers of vracht) over een gegeven afstand.
Verbeteringen in de efficiëntie (het verminderen van de hoeveelheid verbrande kerosine) worden bereikt door het vliegtuigontwerp te optimaliseren, de motoren te verbeteren en de wijze waarop wordt gevlogen aan te passen. Maar ook door het aantal passagiers of de hoeveelheid vracht in een vliegtuig te verhogen.
De uitgestoten CO2 per passagierskilometer is een maat voor de efficiëntie.
Wat de vliegindustrie u vertelt
- Vliegen kan koolstofarm worden door het verbeteren van de efficiëntie.
- Het verder ontwikkelen van vliegtuigtechnologie en het optimaliseren van vliegroutes heeft een positieve impact op de omgeving en het milieu.
- Daarom moeten aan luchtvaartmaatschappijen geen financiële maatregelen worden opgelegd en zou er geen belasting mogen komen op kerosine. Dat tast de winstgevendheid aan en daarmee de mogelijkheden te investeren in nieuwe technologie en processen.
Wat de vliegindustrie u niet vertelt
- De geschiedenis heeft aangetoond dat verbeteringen van de efficiëntie altijd hebben geleid tot groei van de uitstoot. Dergelijke verbeteringen verlagen de kosten van vliegen en dragen zo bij aan de groei van de vraag. Dat leidt tot meer uitstoot, omdat de groei van het aantal passagiers groter is dan de afname van emissies door betere efficiëntie.
- Krimp van de uitstoot door betere efficiëntie wordt door luchtvaartmaatschappijen teniet gedaan door meer ruimte per passagier aan te bieden of door gemiddeld verder of sneller te vliegen.
- Daarom is het nodig een grens te stellen aan de uitstoot zelf, zoals een belasting op kerosine. Pas dan worden bedrijven aangespoord minder brandstof te gebruiken. Dergelijke maatregelen versnellen bovendien verbeteringen in de efficiëntie.
Efficiëntie maakt luchtvaart niet koolstofarm
Een gangbare misvatting is dat vliegen koolstofarmer wordt door vliegtuigen ieder jaar een beetje efficiënter te maken. Vaak komt de industrie hiervoor met misleidende vergelijkingen als “sinds de uitvinding van straalmotoren is de CO2-uitstoot van de luchtvaart met 80 procent gedaald”.
Het klopt dat verbeteringen hebben geleid tot een lagere uitstoot per door de passagier afgelegde kilometer. In combinatie met allerlei belastingvrijstellingen en subsidies en de toegenomen koopkracht wereldwijd, resulteert dat niet in minder uitstoot maar juist in razendsnelle groei van de luchtvaart.
Iedere vijftien jaar is sprake van een verdubbeling van het luchtverkeer. Die groei leidt tot forse groei van de uitstoot, een groei die de efficiëntieverbeteringen verre overklast.
Terwijl de efficiëntie van vliegtuigen verbetert, doen luchtvaartmaatschappijen die vooruitgang teniet door het aantal business class- of eersteklas-stoelen te vergroten. Die stoelen leveren immers meer omzet en winst op. Maar ze zijn wel een aanslag op de efficiëntie doordat er minder passagiers in een vliegtuig passen.
Ook vliegen passagiers gemiddeld verder zodat meer kerosine wordt verbruikt.
Een nieuwe generatie supersonische vliegtuigen is in ontwikkeling. Vliegen met snelheden boven die van het geluid kosten tot negen keer zoveel energie als subsonische snelheden. Verder zien we een toename van het gebruik van zakenvliegtuigen. Die zijn, afhankelijk van het toestel en de bezettingsgraad, vijf tot veertien keer zo vervuilend als verkeersvliegtuigen.
Voor de corona-pandemie verwachtte Airbus dat het luchtverkeer rond 2035 opnieuw zou zijn verdubbeld en dan weer in 2050. Het zou betekenen dat er in 2050 acht keer meer wordt gevlogen dan in 2000, een gemiddelde groei van 4,2 procent per jaar. Ondanks de huidige terugval verwacht de industrie nog steeds een groei van 4 procent per jaar tussen 2024 en 2038.
Klimaat afhankelijk van totale uitstoot
Het is belangrijk om goed duidelijk te maken dat onze atmosfeer en het klimaat niet worden aangetast door de uitstoot per passagierskilometer, maar door het totaal van emissies. Die totale uitstoot is sinds de uitvinding van het vliegtuig snel gestegen en nooit gedaald (met uitzondering van coronajaar 2020).
In een markt met weinig regelgeving leidt verbetering van de efficiëntie vooral tot groei van die markt en dus tot groei van de totale uitstoot. Voor het decarboniseren van de luchtvaart kunnen we daarom niet alleen vertrouwen op efficiëntieverbeteringen. Er zijn regels nodig om de totale uitstoot aan banden te leggen.
Eén methode om de uitstoot van de luchtvaart te beperken is het verhogen van de kerosineprijs om het gebruik te ontmoedigen. Een andere methode is om frequente luchtreizigers een extra belasting op te leggen zodat mensen wel twee keer nadenken voordat ze veelvuldig in het vliegtuig stappen.
Hogere kerosineprijs werkt
Er zijn voorbeelden uit het verleden dat verhoging van de kerosineprijs goed werkt. Toen in de jaren ’70 de prijs door maatregelen van de olieproducerende landen steeg, versnelde dat de ontwikkeling van zuiniger vliegtuigen en ontstonden er initiatieven om minder kerosine te verbruiken.
Zo werd destijds de zuinige open rotor techniek getest die een aanzienlijke verlaging van het brandstofverbruik mogelijk maakte. Dergelijke technieken verdwenen snel weer in de kast toen in de jaren ’90 de olieprijs daalde. Sindsdien is niets meer van deze innovaties vernomen.
Dit voorbeeld onderstreept maar weer dat de verhaaltjes van de luchtvaartindustrie niet stroken met de ontwikkelingen in de echte wereld. Financiële maatregelen zoals een hogere kerosineprijs leiden niet tot lagere investeringen in nieuwe technologieën en processen, maar dwingen de industrie juist tot het nemen van grotere stappen.
Update 5 november 2021
Lees nu ook deel 2 in deze serie factsheets: het bedrog van elektrisch vliegen.
Sla dit artikel op in uw favorieten
ir. B. van Marlen
Dit is een volkomen juiste weergave van de situatie in de luchtvaart: groei haalt efficiëntieverbete-ringen in en moet worden tegengegaan. De presentatie van de uitgestoten CO2 per passagierskilometer als een maat voor de efficiëntie is volksverlakkerij, want het maakt voor de atmosfeer niet uit hoeveel passagiers er in een toestel zitten, maar wat dat toestel in zijn geheel uitstoot.
Wat innovatie betreft: het concept Sustainable Aircraft Fuel werd zelfs in het blad “De Ingenieur” kritisch onderuit gehaald!
Naast het klimaatprobleem zorgen meer vliegbewegingen ook voor meer uitstoot van zeer-zorgwekkende-stoffen en meer herrie. Dit laatste wordt handig weggemoffeld met maten als Lden en Lnight, die minder snel toenemen bij grotere aantallen. In het buitengebied kun je zonder aanvullende eisen bijna ongelimiteerd vluchten toevoegen als LAmax maar ‘relatief laag’ is (bv. 60-65 dB(A)). Dit wil men ook doen voor de Polderbaan en de Kaagbaan. Je hoort ze dan toch nog allemaal!
Jan Rooijakkers
Ga zo door Schipholwatch. Prima informatie en tegenwicht tegen de “Schiphol lobby”!
Zie ook de fact sheets op satl-lelystad.nl