In zijn nieuwste boek Het Instituut schrijft onderzoeker dr Gerard Aalders, voorheen werkzaam bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), over een grijs hoofdstuk uit de bedrijfsgeschiedenis van KLM. Het bedrijf zou nazi’s behulpzaam zijn geweest om vlak na de oorlog te vluchten naar Zuid-Amerika. KLM blies op het laatste moment nader onderzoek af onder het mom van te hoge kosten.
“In maart 2008 kwam plotseling KLM in beeld. In de internationale pers waren artikelen verschenen met de strekking dat KLM na de oorlog welbewust voortvluchtige nazi-misdadigers naar Zuid-Amerika had vervoerd. Joodse belangenorganisaties begonnen zich te roeren. De KLM vreesde voor zijn goede naam en mogelijk zelfs een boycot.
Negatieve publiciteit
NRC Handelsblad vestigde de aandacht op de affaire met een artikel onder de kop ‘Getuige: Plesman liet nazi’s vluchten‘. Het tv-programma Netwerk had er aandacht aan besteed, de BBC wijdde er een uitzending aan en het zag ernaar uit dat er in binnen- en buitenland nog meer negatieve publiciteit zou volgen.
De beschuldigingen waren niet nieuw; ze zoemden al sinds de jaren vijftig rond.
De meeste nazi’s zouden vanuit Zwitserland, waar ze vanuit Duitsland naar toe waren gevlucht, naar Zuid-Amerika (vooral Argentinië) zijn gevlogen. De routes stonden bekend als ‘rat lines’. De befaamde oud-directeur van de KLM, Albert Plesman, zou van de vluchten hebben geweten.
De KLM zat met de publiciteit in de maag en wendde zich tot het NIOD met het verzoek een onderzoeksplan op te stellen. Op Het Instituut stond ik vanwege mijn onderzoeken bekend als een ‘archiefrat’. Mogelijk wist ik meer van het onderwerp en zodoende belandde het verzoek op mijn bureau.
‘Rat lines’
Ik vond het een interessant thema. In verschillende archieven had ik al het een en ander over ‘rat lines’ gevonden en voorts had ik informatie waaruit bleek dat nazi’s niet alleen vanuit Zwitserland, maar ook via Zweden, Spanje, Portugal, en niet te vergeten het Vaticaan, een goed heenkomen hadden gezocht.
Het was, kortom, een prachtig project om de tanden in te zetten, al zou assistentie nodig zijn om archieven in Zuid-Amerika te kunnen doorzoeken. Mijn Spaans was daarvoor bij lange na niet toereikend. Maar ik kende genoeg historici in Zuid-Amerikaanse landen die ik erbij kon betrekken.
In korte tijd had ik een onderzoeksplan klaar en vertegenwoordigers van het NIOD togen ermee naar de KLM. In het voorstel stond onder meer een uitgebreide lijst met archieven waar mogelijk interessant materiaal te vinden was. Van sommige archieven had ik aangegeven in welke delen zo goed als zeker relevant materiaal te vinden zou zijn. Die had ik zelf al eens (deels) doorzocht en daarin de nodige documenten gevonden.
Ik had een schatting gemaakt van de tijdsduur die het archivale vooronderzoek in beslag zou nemen. Als dat achter de rug was – dus wanneer de inventarissen waren doorgevlooid op relevante dossiers – kon een definitieve schatting van de duur van het eigenlijke onderzoek en de kosten worden gemaakt. Met die kosten bemoeide ik me niet. Dat was aan de leiding van Het Instituut (het NIOD, red).
Niet openlijk voor uitkomen
Al spoedig hoorde ik via een contact dat er binnen de KLM twee groepen waren. De een wilde graag dat het onderzoek zou plaats vinden, de ander was eigenlijk tegen iedere vorm van onderzoek, maar kon daar niet openlijk voor uitkomen. Dus speelde die laatste groep het spelletje voorlopig braaf mee, afwachtend tot de tijd gunstig was het plan te torpederen.
Ze waren van mening dat het item na verloop van de tijd wel weer uit het nieuws zou verdwijnen. Dus was het zaak tijd te rekken. Een rapport van het NIOD zou alles bederven, want dan zou het vuur weer worden opgerakeld. Dat was het laatste wat ze wilden.
De antigroep beidde zijn tijd en won. Formeel liet de KLM weten dat het onderzoek te veel geld zou gaan kosten. Iedereen begreep dat dat een smoes was, maar er zat niets anders op dan het besluit te accepteren. Erg jammer; ook vanwege allerlei mogelijke spin offs. Prins Bernhard bijvoorbeeld was een tijdlang commissaris geweest bij de KLM. Het onderzoek had een aardig blik kunnen bieden op zijn functioneren en zijn relatienetwerk bij de luchtvaartmaatschappij.”
H.J. Meijer
Wat is de relatie van het Kabinet Rutte met de KLM?
Wie bepaalt in Nederland wat er moet gebeuren?
Waarom werkt het Kabinet Rutte mee aan verdere groei, terwijl de overlast al onverdraaglijk is?
Is het tot nu toe over de KLM gepubliceerde ook in andere talen gepubliceerd of bekend?
Is het algemeen bekend dat het Ministerie van Infrastructuur/Luchtvaart er alles aan gelegen is negatieve publiciteit door middel van censuur te blokkeren?
M.
Wat is het bedrag dat nodig is?
Met crowdfunding moet het toch wel lukken?
Het is zonde om niet de geschiedenis goed te kennen.
Rekel
Overal in de samenleving zitten ook ratten: waarom dus niet in het ” Old Boy’s Network” van onze luchtvaart?