Burgers voor een gezonde leefomgeving en dus voor krimp van Schiphol

Wetten & regels

Mensenrechten onder druk door falende wetgeving, overheid in benarde positie

benarde positie

foto: Steve Buissinne via Pixabay

4.9
(135)

Op de ministeries in Den Haag woedt een felle discussie over de rol van de Staat in het beschermen van mensenrechten, klimaat en milieu. Topambtenaren weten dondersgoed dat het moet, maar doen er niets aan. Sterker: ze handelen vaak in strijd met internationale verdragen.

Deel op XDeel op Linkedin

Dit blijkt uit stukken over de rechtszaak tussen Milieudefensie en Shell die vorige week openbaar werden gemaakt. De documenten schetsen een onthutsend beeld dat mensen rond vliegvelden zullen herkennen.

Uit een juridische analyse voor intern gebruik blijkt dat de Staat vergaande verplichtingen heeft om mensenrechten, natuur en klimaat te beschermen en bovendien verantwoordelijk is om dit af te dwingen bij het bedrijfsleven.

Wie het luchtvaartdossier enigszins volgt, weet dat de overheid de zorgplicht aan de laars lapt en zelfs bewust en actief ondermijning van de regels faciliteert, door onder meer staatsdeelnemingen KLM en Schiphol.

Ondermijning
Voorbeelden van die ondermijning? Geen van de vliegvelden van de Schiphol Groep beschikt over een natuurvergunning. Geluidsnormen worden al acht jaar lang structureel overschreden onder het mom van ‘anticiperend handhaven’. Richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie worden genegeerd, evenals alarmerende rapporten en adviezen van GGD en RIVM over de gevolgen van vliegherrie en ultrafijnstof.

Er ontbreekt een realistisch klimaatplan. Er worden enorme hoeveelheden ‘zeer zorgwekkende’, lees kankerverwekkende, stoffen uitgestoten door de luchtvaart zonder enige verplichting om er wat aan te doen. Zelfs een simpele maatregel als het gebruik van zwavelvrije kerosine wordt niet opgelegd, terwijl dit de uitstoot van veel ziekmakend ultrafijnstof kan voorkomen.

Bovendien terroriseert de vliegindustrie met 33.000 nachtvluchten per jaar honderdduizenden bewoners die nauwelijks aan nachtrust toekomen en verontreinigt Schiphol op ongekende schaal bodem en grondwater.

Laksheid ontoelaatbaar
De overheid heeft de keiharde juridische plicht daar iets aan te doen, maar laat het domweg na. Na het vonnis van de rechter in de klimaatzaak die Milieudefensie aanspande tegen Shell kan de overheid zich deze laksheid niet meer permitteren, zo blijkt uit de openbaar gemaakte analyse.

De rechter oordeelde in deze zaak dat Shell zijn CO2-uitstoot in 2030 met 45 procent moet hebben teruggebracht, inclusief de uitstoot van leveranciers én klanten van de oliefabrikant. KLM is één van de grootste klanten van Shell in ons land. Het vonnis was opvallend en baanbrekend en beheerste wekenlang het wereldnieuws.

Ook de Nederlandse overheid beseft dat dit een game changer is. Er wordt een werkgroep opgezet vanuit verschillende ministeries om de juridische gevolgen te bestuderen. In oktober vorig jaar komt de groep met een eindrapport.

De ambtenaren concluderen dat de verantwoordelijkheid van de Staat veel verder gaat dan die van bedrijven. De overheid moet immers zorgen voor wetgeving (en handhaving) die onder meer bedrijven moeten weerhouden van het schenden van de mensenrechten. Dit is allemaal vastgelegd in de UN Guiding Priciples, vastgesteld door de Verenigde Naties.

Die principes vereisen niet alleen adequate wetgeving, maar ook actief onderzoek naar mogelijke schending van mensenrechten. Overschrijdingen dienen bestraft te worden, er moet effectief beleid worden gevoerd en er zijn passende gerechtelijke procedures vereist.

Hand boven het hoofd gehouden
In de dagelijkse praktijk is hiervan geen enkele sprake, integendeel. Schiphol en KLM worden voortdurend de hand boven het hoofd gehouden en zelfs gefaciliteerd in het schenden van mensenrechten en het schaden van milieu en klimaat. Burgers zijn effectief rechteloos gemaakt. Er zijn talloze vrijstellingen en uitzonderingen opgetuigd voor deze industrie. De Staat en deze bedrijven handelen daarmee onrechtmatig, zo blijkt klip en klaar uit de juridische analyse van de werkgroep.

Het verschijnen van het eindrapport heeft niet tot enige verandering geleid in het bestaande beleid. Integendeel, zelfs na de vaststelling dat de Staat en de vliegindustrie onrechtmatig handelen, is er sprake van een groot aantal nieuwe overtredingen.

Zo verhaalt het ministerie van Infrastructuur (I&W) intern over de illegale status van Schiphol, maar is er nog geen begin van handhaving te bespeuren. Het ministerie heeft zelfs een potje met 60 miljoen euro gereserveerd om Schiphol te helpen bij het overtreden van de wet.

Alarmerende rapporten van GGD, RIVM en Gezondheidsraad worden kaltgestellt met de vraag naar ‘meer onderzoek’ en de frequentie van het vliegverkeer is sindsdien opgevoerd via geavanceerde navigatietechnieken, waardoor burgers nog meer overlast en vervuiling moeten slikken.

Overheid faciliteert overtredingen
Kortom, de Nederlandse overheid doet onvoldoende om onder meer de United Nations Guiding Principles te implementeren. In feite faciliteert de overheid de overschrijding door de luchtvaart van alle grenzen van leefbaarheid, milieu en klimaat.

Daarmee manoevreert de overheid zichzelf in een uiterst kwetsbare positie. Dat blijkt duidelijk uit het vonnis tegen Shell: terwijl de oliefabrikant handelt volgens de geldende wetten en regels in ons land, oordeelt de rechter dat Shell zich desondanks schuldig maakt aan het schenden van mensenrechten.

Daarmee zegt de rechter niets meer of niets minder dan dat de Nederlandse wet- en regelgeving onvoldoende bescherming biedt aan de burgers. De overheid heeft hiermee een ‘public governance gap’ gecreëerd – een gapend gat tussen wat internationale afspraken vereisen en wat nationaal is vastgelegd.

Dat is een meer dan pikante conclusie voor een ontwikkelde democratie en welvarende samenleving als Nederland. De ambtenaren in de werkgroep zitten er dan ook duidelijk mee in de maag, zo blijkt uit de stukken.

Beeldvorming belangrijker dan maatregelen
Maar in plaats van een start te maken met het dichten van de kloof, maken ze zich grote zorgen over de beeldvorming. Ze starten een discussie om te komen tot een verhullender term voor het confronterende ‘public governance gap’.

Het is onthutsend leesvoer. Ambtenaren die zich druk maken over de beeldvorming, terwijl zij gewoon hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Dat zou hier betekenen dat ze een eind maken aan de overtredingen op regels die sowieso ontoereikend zijn.

We hopen dat maatschappelijke organisaties als de stichting RBV, Mobilisation for the Environment, Milieudefensie, Greenpeace, Amnesty en talloze andere deze interne analyse van de overheid aandachtig tot zich nemen.

Het rapport bewijst dat de overheid zich volledig bewust is van de gebrekkige Nederlandse wet- en regelgeving en het nagenoeg ontbreken van handhaving. En de praktijk bewijst dat de Staat er niets aan doet en maar blijft doormodderen. We verheugen ons nu al op de komende vonnissen tegen de luchtvaartsector en aanverwante partijen als het ministerie van I&W.

Interessant bericht? Overweeg aub een donatie via iDeal.

Wat vindt u van dit artikel?

Klik op een ster om het stuk te waarderen

Gemiddeld 4.9 / 5. Aantal stemmen: 135

Nog geen stemmen. Geef als eerste uw mening!

FavoriteLoadingSla dit artikel op in uw favorieten
  1. Loek

    Nu maatregelen nemen tegen de vlieg- of andersoortige industrie en kiezen vóór mens en milieu!? Dat rijmt gewoon niet met mijn jarenlange beleid. Het ‘voelt’ gewoon… ja, raar! Ik kan niet wennen aan het idee dat het allemaal anders moet. Zo wil ik mijn mooie carrière als lang(st)-zittend staatsman ook niet afsluiten. Ha,ha! En ook in mijn achterban krijg ik verder geen signalen die mij hiertoe zullen doen besluiten. We zijn nu eenmaal voor bedrijvigheid, voor groei en geld verdienen! Het rijmt niet. Het is heel moeilijk om af te rekenen met de hardnekkige tunnelgedachte dat dit alles goed is voor de economie en dus voor het land. Brr, als dat linkse zooitje radicalen het voor het zeggen had dan zou Nederland er pas écht slecht voor staan. Alvast fijne kerstdagen mensen! Met groet, M. Rutte, uw premier.

    7
    • rrustema

      Omdat het juridisch heel moeilijk is om de individuele beslissers aan te pakken. Ze zitten niet voor niets binnen een rechtspersoon, die is juridisch aansprakelijk. Alleen als ze binnen die rechtspersoon de regels hebben overtreden (documenten of ondertekeningen vervalsen, geld stelen, geld aannemen om beslissingen te nemen, etc.) is het mogelijk.

      Je zou eerst de wetgeving moeten veranderen, maar als dat lukt dan is de dag erna niemand meer te vinden die een functie in het openbaar bestuur wil nemen en verkassen alle rechtspersonen die het zich kunnen veroorloven naar het buitenland.

      5
  2. Ad

    Welke club neemt de stap om nu eens niet instituties voor de rechter te dagen maar degenen die daar de formele leiding hebben.
    Iets te makkelijk om als bijv. minister of CEO de rekening van je eigen failliete en onwettelijke aanpak steeds weer neer te leggen bij mens, natuur, milieu, de regering, de belastingbetaler, de gehinderde, de onderneming waar je werkt etc.
    Is er een reden te bedenken waarom die voor mij toch logische stap naar het aanklagen van de eindverantwoordelijke personen maar uitblijft?

    5
  3. B. van Marlen

    Er is nog een lange weg te gaan, aangezien ex-piloten (VNV) zelfs nog steeds klimaatontkenners zijn, wat mij gebleken is uit twittergesprekken.

    Wat bescherming tegen geluidhinder betreft verwacht ik eenzelfde houding.

    PS: Ook vanochtend heel vroeg weer in mijn slaap gestoord en moe vandaag!

    9
    • rrustema

      Is niet zo verbazend dat piloten de klimaatproblematiek ontkennen. Is immers verknoopt met hun identiteit. Het vergt een enorm lenige geest om zowel als piloot intensief bij te dragen aan de problematiek als het probleem te onderkennen. Het ontkennen is een uitweg om niet hypocriet te zijn.

      2
  4. Josje

    Ideetje voor de commissie. We noemen het de Sustainable Public Government FAIL Gap. Klinkt net iets beter maar het gaat over niets anders: over overheidsfalen. En jullie onderzoeken hoeven echt geen tien maanden in beslag te nemen. Guess what: de wettelijke plicht van de overheid is NIET te verenigen met de mate waarin tot op heden de belangen van de fossiele industrie worden behartigd. NIET met de veronderstelde diepgewortelde verlangens van iedere Nederlander om voor dumpprijzen de wereld over te vliegen. En NIET met de wensen van zakenrelaties om ruim baan te krijgen voor hun privéjets. NIET, dus. NIET. NIET. Dat hebben heel veel mensen al heel lang door maar het wil nog niet helemaal tot jullie doordringen blijkbaar. Maar de tijd begint op te raken. Het water staat vele gedupeerden van de vliegindustrie al jaren aan de lippen en de klimaatcrisis is urgent, heeft nu al ernstige gevolgen wereldwijd. Stop met het FAIL management, met het ontkennen van de werkelijkheid, en begin met fatsoenlijk besturen. Ga alsjeblieft eindelijk iets zinnigs doen en bedenk WAT er gedaan moet worden om het tij te keren. Dat vergt een enorme omslag in het denken, maar het wordt een keer tijd.

    21
  5. rrustema

    Vroeger dacht ik altijd als ik iets las als ‘De VN willen’ of ‘de norm van de Wereldgezondheidsraad is…’ dat dit was om de bananenrepublieken naar een hoger niveau te trekken.

    Alles in dergelijke internationale gremia is een compromis tussen achterblijvers en voorlopers. Nederland, Skandinavië en Zwitserland en dergelijke stonden dan ergens bovenaan in alle nette ranglijstjes en de rest zou ooit volgen in de vaart der volkeren zodra ze hun zaakjes op orde zouden krijgen.

    Nee, de Verenigde Naties geven Nederland nu een ambitieuze norm die nu niet eens een streven is voor de regering. Parallele werelden.

    28
  6. Plichten ipv rechten

    Kunnen we het eens gaan hebben over stikstofplichten in plaats van stikstofrechten? CO2 plichten ipv CO2 rechten. ZZS plichten ipv ZZS rechten, PFOS/ PFAS plichten ipv rechten etc etc

    Elk bedrijf wat de leefomgeving en de Aarde vervuilt en die tegen de rechten van de mens in gaat, heeft geen rechten máár plichten. Dit is voldoende vastgelegd in internationaal verdragen, die vertaalt moeten zijn in nationale wetgeving, zoals SW terecht aangeeft.

    Volgens mij moet de huidige manier waarop door onze regering en ambtenaren naar alles gekeken wordt, ernstig worden herzien.

    41
  7. Rob

    Er wordt ook gelijk een werkgroep investeringsklimaat opgericht. Terecht dat er nagedacht wordt over het toekomstige verdienvermogen van Nederland. Echter in plaats van in te zetten op niet fossiele activiteiten met toekomstperspectief komt het vaak neer op het beschermen van verouderde industrieën en verdienmodellen. Het krampachtig vasthouden aan het achterhaalde Hub model voor Schiphol is daarvan een treffend voorbeeld.

    52

Geef een reactie op Reactie annuleren

Translate