De vliegindustrie heeft weer een nieuwe love baby – het waterstofvliegtuig. Een ogenschijnlijke technofix voor de klimaatproblemen die de sector veroorzaakt. Maar voorlopig blijft vliegen op waterstof veel schadelijker voor het klimaat dan vliegen op fossiele kerosine.
Dit betoogt Wim Schermer, specialist in de waterstof-economie. “Het lijkt allemaal mooi, maar dat is het niet.”
Het zit zo. Waterstof is geen energiebron, maar een energiedrager. Waterstof moet worden geproduceerd want komt in de natuur nagenoeg niet voor. Die productie kost heel veel energie, en, in het geval van groene waterstof, heel veel duurzaam opgewekte elektriciteit. Die elektriciteit is helemaal niet beschikbaar: de huidige capaciteit aan groene energie is broodnodig voor allerlei andere toepassingen, zoals huishoudens en bedrijven.
Zolang er niet voldoende groene stroom beschikbaar is om heel ons land op duurzame wijze van energie te voorzien, zal de productie van groene waterstof ten koste gaan van vergroening elders. De grote rendementsverliezen in de waterstofproductie worden zo opgevangen door grijze energie, opgewekt op basis van gas of kolen.
Media trappen er in
Veel media geloven heilig in de nieuwste technofix van de vliegindustrie en drukken de praatjes graag kritiekloos af op het krantenpapier. “Vliegen op waterstof is schoon, want er wordt geen CO2 uitgestoten”, heet het dan.
Maar wat gebeurt er werkelijk? Een standaard Boeing 737-800 gebruikt ongeveer 40 kilogram kerosine per minuut. Een vlucht naar Barcelona vergt 2 uur en 15 minuten. Het totale verbruik is dan 5.400 kilogram kerosine.
Nu pakken we een denkbeeldig waterstofvliegtuig voor dezelfde vlucht. Denkbeeldig, omdat deze toestellen nog niet bestaan. Onze state-of-the-art hydrogen-powered vliegmachine maakt gebruik van vloeibare waterstof – de enige vorm die geschikt is voor toepassing in een vliegtuig.
De waterstof bevat per kilogram drie keer zoveel energie als fossiele kerosine. Voor de enkele reis naar Barcelona is dus ‘maar’ 1.800 kilogram vloeibare waterstof nodig. De productie van 1 kilogram waterstof kost 78,3 kilowattuur aan elektriciteit. Het reisje naar Spanje kost dan 141.000 kilowattuur.
Bijna 5 keer zoveel CO2
Maar omdat de groene energie voor de vliegtuigwaterstof andere toepassingen van duurzame stroom verdringt, en die stroom dus moet worden opgewekt met aardgas tegen 0,523 kilogram CO2 per kilowattuur, vertaalt zich dat in een CO2-uitstoot van bijna 74.000 kilogram.
Dat is een pikant getal, want als de vlucht wordt uitgevoerd op fossiele kerosine komt er veel minder CO2 vrij. Immers levert het verbranden van een kilogram kerosine 3,12 kilogram CO2 op, waarmee de 5.400 kilogram benodigde kerosine uitkomt op net geen 17.000 kilogram CO2-uitstoot!
Vliegen op ‘groene’ waterstof levert zo dus 4,3 keer zoveel CO2-uitstoot op als vliegen op fossiel. Het klimaateffect is zelfs nog negatiever, omdat bij de verbranding van waterstof veel meer waterdamp vrijkomt – op zichzelf ook al een broeikasgas.
Oorzaak is laag rendement waterstofproductie
Dit probleem – veroorzaakt door het lage rendement van waterstofproductie via elektrolyse – blijft bestaan zolang er onvoldoende groen opgewekte energie is om te voorzien in de behoefte van heel Nederland – inclusief huishoudens, bedrijven en andere transportvormen.
Het is niet de verwachting dat de honderd procent duurzame opwekking voor 2050 wordt bereikt. Tot die tijd zullen initiatieven met ‘groene’ waterstof daarom leiden tot veel extra CO2-uitstoot.
De plannen van VVD en D66 om in 2030 acht gigawatt aan electrolysercapaciteit te bouwen, betekent onvermijdelijk dat er zeventien gascentrales van ieder 350 megawatt in bedrijf moeten worden gehouden die anders gesloten hadden kunnen worden.
Die zeventien gascentrales is de helft van wat er nu staat in ons land en blijven nodig om de energieverliezen bij de waterstofproductie op te vangen. Net zolang totdat heel Nederland van werkelijk groene stroom is voorzien – naar verwachting tot ten minste het jaar 2050.
Robbert Dijkgraaf
De ondeskundigheid van de Nederlandse regering – waarin vooral mensen zitting hebben met een alfa-achtergrond – gaat met deze plannen een hoge prijs eisen. Zowel aan de belastingbetaler als aan het klimaat. Hopelijk wil minister Robbert Dijkgraaf – wél opgeleid in de beta-wetenschappen – de ministerraad een keertje wakker schudden. Wacht er alstublieft niet te lang mee.
Willem Hazenberg
Het artikel van Schiphol Watch stelt dat vliegen op waterstof voorlopig schadelijker is voor het klimaat dan vliegen op kerosine. De belangrijkste argumenten in het artikel zijn gebaseerd op de productie van waterstof, de beschikbaarheid van groene energie en de CO2-uitstoot van waterstofproductie en -verbranding. Hieronder worden enkele correcte en incorrecte punten geanalyseerd:
Correcte punten:
Waterstof is inderdaad een energiedrager en geen energiebron. Het moet worden geproduceerd, en dit proces kan energie-intensief zijn.
De productie van groene waterstof vereist duurzaam opgewekte elektriciteit, die momenteel beperkt beschikbaar is en nodig is voor andere toepassingen.
Het klopt dat waterstof per kilogram drie keer zoveel energie bevat als fossiele kerosine.
Incorrecte of overdreven punten:
Het artikel stelt dat groene waterstofproductie leidt tot meer CO2-uitstoot omdat het groene energie verdringt en ervoor zorgt dat er meer energie uit gas of kolen wordt opgewekt. Hoewel dit momenteel het geval kan zijn, gaat dit argument voorbij aan de mogelijkheid om de productie van groene energie te vergroten om aan de toekomstige vraag te voldoen.
De vergelijking van CO2-uitstoot tussen waterstofvliegtuigen en kerosinevliegtuigen is gebaseerd op het idee dat groene energie voor waterstofproductie volledig wordt verdrongen door gas- of kolengestookte elektriciteitsproductie. Dit is een pessimistische aanname en negeert de mogelijkheid om groene energieproductie te vergroten.
Hoewel het waar is dat waterdamp een broeikasgas is, is het effect ervan op het klimaat complexer dan het artikel suggereert. Waterdamp heeft een korte verblijftijd in de atmosfeer en wordt beïnvloed door andere atmosferische processen, waardoor het effect minder langdurig is dan CO2.
Het artikel brengt enkele belangrijke punten naar voren over de uitdagingen van het gebruik van waterstof als brandstof voor vliegtuigen. Echter, het benadrukt vooral de huidige tekortkomingen en negeert de potentie voor toekomstige verbeteringen in groene energieproductie en waterstoftechnologie.
SchipholWatch
Er staat in het artikel duidelijk: “Zolang er niet voldoende groene stroom beschikbaar is om heel ons land op duurzame wijze van energie te voorzien, zal de productie van groene waterstof ten koste gaan van vergroening elders. De grote rendementsverliezen in de waterstofproductie worden zo opgevangen door grijze energie, opgewekt op basis van gas of kolen.” Vliegen op waterstof wordt pas haalbaar als er teveel groene energie beschikbaar zal zijn. En dan nog zal het vliegen moeten concurreren met andere toepassingen. Maar voorlopig is nog lang geen sprake van een overschot aan groene energie.
Maarten
“Maar voorlopig is nog lang geen sprake van een overschot aan groene energie.”
Idd, en tegen de tijd dat dat wel het geval is verwacht ik dat electrisch vliegen mogelijk wordt gezien de snelheid waarmee batterijtechnologie zich ontwikkeld.
Micheal Barnard legt dit ook goed uit:
https://www.youtube.com/watch?v=4qsYDdQu5r4 op 15:25
Hij heeft een andere oplossing: 4de generatie biobrandstoffen gebruiken voor vliegen zolang het niet mogelijk is om vliegen te electrificeren.
Minder vliegen is natuurlijk veel eenvoudiger!
Henk Visser
De mensheid staat voor een keuze. Gaan we door met de onzalige groei economie die vroeg of laat barst. Want niets kan eeuwig groeien, zelfs in de natuur niet.
Met de hoop dat technologische ontwikkelingen ons gaan redden voordat het te laat is. De toekomst overlaten aan de rijke inventiviteit die de homo sapiens tot heerser over onze planeet heeft gemaakt.
Dat is mogelijk. Kijk naar de snelheid waarin we nieuwe technologieën ontwikkelen in oorlogstijd (WW1 en 2). In slecht 27 jaar van een dubbeldekker vliegtuig naar de atoombom. Als we deze massieve economische (oorlog) inzet nu toewenden aan het terugdringen van de aardopwarming door fossiele verbranding, dan is er misschien hoop voor de toekomst.
Hopen op redding door technologie.
De andere optie, en eigenlijk onontkoombaar, is een totale herziening van ons consumptieve levenspatroon. Er zal een mondiaal Umdenken moeten komen.
Welvaart zal moeten worden gereduceerd naar welzijn. Een radicale mindset omschakeling die niet realiseerbaar is zonder pressie van een Groene overheid.
Een overheid die drastische maatregelen neemt de verslaving aan consumptie aan banden te leggen., Dat klinkt ondemocratisch. En is het ook. Probleem is dat vrijwel elk land gevangen zit in de globale kapitalistische economisch kooi.
Vanuit dit utopische perspectief hoeft dus niets verwacht te worden.
Technologie als redding, of maatschappelijk sociale aanpassing.
Beidde opties zijn wenselijk. In samenhang zou het een sprankje hoop bieden op een leefbare toekomst.
Jaap de Groot
In het artikel wordt geen aandacht geschonken aan de productie van waterstof in de zonovergoten landen rond de Middellandse Zee, Noord-Afrika en het Midden Oosten. Daar is ruimte en zon in overvloed. Saoedi-Arabië wil al de grootste exporteur van waterstof ter wereld worden. Waterstof zou door op waterstof voortgestuwde tankers naar havens als Rotterdam vervoerd kunnen worden, of in de toekomst misschien wel met dan voormalige Europese aardgasnetwerk. Zou de auteur aan de mogelijkheden (of onmogelijkheden) hiervan een artikel kunnen wijden?
Wim Schermer
Het is prima als waterstof elders wordt geproduceerd en naar hier wordt vervoerd. Dat is nog niet zo simpel, waterstof is heel licht en je kunt in een grote tanker maar relatief weinig waterstof meenemen. Lees hier een artikel van mijn hand. https://waterstoftoepassingen.nl/vervoer-waterstof-van-australie-naar-japan/
Beter kan het vervoerd worden als ammoniak al kost dat nog meer energie.
Waterstof in grote hoeveelheden in Nederland maken is onzinnig. Dat gaat tot zeker 2050 ten koste van de groene stroom van burgers en bedrijven. We hebben tot 2050 geen 100% duurzame opwekking. Het gevolg is verdringing naar fossiele opwekking.
Van de voorgenomen 8 GW aan electrolyzers die VVD en D66 in 2030 willen, gaat totaal rond 5,6 GW verloren door de zeer lage efficiëntie van het maken en gebruiken van waterstof. Die 5,6 GW zijn wel nodig om burgers en bedrijven te voorzien van groene stroom.
Dit verlies wordt dan gecompenseerd met … fossiele opwekking door gas- en kolencentrales.
Dit zal onvermijdelijk leiden tot het openhouden van 17 gascentrales van 350 MW die anders gesloten zouden kunnen worden. Die 17 gascentrales is de helft van de huidige capaciteit.
Laat Schiphol betalen voor zijn CO2 uitstoot. De 4,3 miljard kilo kerosine die daar jaarlijks wordt getankt is verantwoordelijk voor 13,4 miljard kilo CO2 uitstoot.
Dan kan Schiphol besluiten ernstig te blijven vervuilen maar gaan ze failliet aan een steeds hogere CO2 heffing. Dus overheid, stop met het gratis laten vervuilen van onze leefomgeving door Schiphol.
Vliegen op waterstof is heel duur en zal per saldo leiden tot minder vliegen.
Jeroen
Uw redenering is eenzijdig. Bij de CO2-berekening van waterstof rekent u alles mee wat bij de productie mogelijk wordt uitgestoten. En gaat u er meteen maar vanuit dat de stroom altijd per definitie afkomstig zal blijven van fossiele centrales, niet van wind en zon.
Maar bij kerosine kijkt u alleen naar de brandstof zelf en negeert u de hele keten aan oliewinning, olietransport, raffinage enzovoort.
Niet dat ik zelf zo’n groot voorstander ben van waterstofvliegtuigen of überhaupt meer vliegverkeer. Maar dit soort eenzijdige ‘berekeningen’ doen de discussie meer kwaad dan goed.
Wim Schermer
Ik reken bij de productie van ‘groene’ waterstof alleen de verdringingseffecten mee.
Je kunt een kWh maar één keer gebruiken. Stuur je één kWh naar een warmtepomp, dan krijg je 5 kWh aan warmte terug. Stuur je één kWh naar een electrolyser, dan kijk je na productie en gebruik van die waterstof tegen een verlies aan van 59 tot 78%, al naar gelang de toepassing.
Die verliezen kun je, gelet op het feit dat er nog maar 30% duurzaam opgewekte elektriciteit is, alleen maar compenseren met fossiele opwekking. Dat levert nu 0,523 kg CO2 uitstoot per kWh op.
Voor de kerosine kijk ik niet alleen naar de brandstof, maar naar de hele keten. Kijk maar eens op co2emissiefactoren.nl/
Valt dus wel mee met die eenzijdigheid.
Groeten,
Wim Schermer
Jaap de Groot
Bedankt voor de link naar het artikel over waterstoftransport. Ik ben op mijn wenken bediend. Ik had hogere verwachtingen van elders geproduceerde waterstof, maar gezien de reactie van Jeroen lijkt het laatste woord en nog niet over gezegd.
Willem Hazenberg
Als je Schiphol wilt laten betalen voor CO2 uitstoot, moet je gewoon meer belasting gaan betalen. Dan de overheden zijn eigenaar van Schiphol.
SchipholWatch
Waarom zouden niet-vliegende mensen meebetalen aan het vlieggedrag van anderen? Waarom niet gewoon de kosten in het ticket opnemen in het kader van de vervuiler betaalt?
Jaco
Hier hoef je geen ‘Beta’ achtergrond voor te hebben, gewoon feiten.
ir. B. van Marlen
Het blijft belangrijk dat sprookjes vanuit de luchtvaart worden ontzenuwd door mensen die zaken kunnen narekenen, ik verwelkom dus dit artikel.
De beste remedie blijft natuurlijk: gewoon minder vliegen en minder reizen. Nu maar hopen dat het streven van dit kabinet om dit nu eindelijk in gang te zetten niet door de achterban van VVD en CDA wordt getorpedeerd.
Wat het klimaatprobleem betreft: dankzij Poetin moeten we nu al ernstig betwijfelen of de doelen voor 2030 wel worden gehaald. De maatschappe-lijke en menselijke verliezen zijn nu al gigantisch.
Het probleem gaat echter niet weg en nu minder vliegen wordt nu snel steeds harder nodig.