Het eerste boek van journalist Ties Joosten, over honderd jaar staatssteun aan KLM, is vooral een aanklacht tegen het slappe beleid van de overheid. Al sinds de oprichting in 1919 lieten ministers zich verleiden grote sommen belastinggeld in het structureel noodlijdende bedrijf te stoppen.
Joosten zet KLM neer als een verleidelijke dame van lichte zeden in minirok die meer dan eens de overheid het hoofd op hol wist te brengen. Daarvoor werden steeds wisselende argumenten ingezet: het openen van routes naar Nederlands-Indië of juist het wegvallen ervan als Indonesië onafhankelijk wordt. Het verwerven van een positie in een liberaliserende luchtvaartmarkt of het juist niet kunnen opboksen tegen de concurrentie.
Steeds toverde het KLM-management nieuwe argumenten tevoorschijn waardoor eerst miljoenen guldens belastinggeld richting KLM stroomden, maar op het laatst zelfs miljarden euro’s.
Altijd hetzelfde liedje
‘De blauwe fabel’ toont aan dat er in honderd jaar niets is veranderd. “Weer vraagt de luchtvaartmaatschappij om staatssteun. Ditmaal wordt de verwachting uitgesproken dat KLM binnen zeven jaar op eigen benen kan staan. Het leidt bij de nieuwe minister van Waterstaat Hendrik van de Vegte tot de verzuchting dat een zelfredzaam KLM een fata morgana is: “Het heet altijd weer nabij, maar altijd wijkt dat droombeeld weer”.
Deze passage speelt in 1925, maar als de naam van de minister wordt vervangen door Mark Harbers, waant de lezer zich in het heden.
Het boek schetst een ontluisterend beeld waarin naïeve ministers keer op keer de onbetaalde rekeningen van KLM oppikken en doorschuiven naar de belastingbetaler, terwijl in de spaarzame periodes waarin het bedrijf wel goed draait de winsten verdwijnen in megalomane projecten en overnames om de groei te bevorderen.
Roemloos
Aan het eind van het liedje mondden al die pogingen uit in een roemloze overname door Air France.
De kortgerokte dame transformeerde zich na crises regelmatig in een zakenman in koel donkerblauw om regeringen ervan te overtuigen dat de welvaart van Nederland één op één afhankelijk zou zijn van het succes van KLM. Met die houding wist het management keer op keer belastingmaatregelen af te wentelen en de overlast en vervuiling als bijzaak af te doen.
De inzet werd ondertussen groter en groter. Achtereenvolgende regeringen reageerden als gokkers die verlies maken en het verlies willen goedmaken door nóg meer geld in te zetten. Niet gebaseerd op rationele argumenten, maar op een heilig geloof in de blauwe fabel, zoals Joosten terecht opmerkt.
Ongepaste arrogantie
De ongepaste arrogantie gaat eraan voorbij dat KLM al vrijwel sinds zijn oprichting overladen is met schulden die het bedrijf maar niet weet af te bouwen. Al voor de coronacrisis was de combinatie Air France-KLM het vliegbedrijf met veruit de grootste schulden.
Het verhogen van die schulden door de Franse en Nederlandse regeringen heeft die positie alleen maar penibeler gemaakt. Auteur Joosten gaat er serieus en beredeneerd vanuit dat KLM niet in staat zal blijken de schulden af te betalen.
De gevolgen daarvan zijn enorm voor het huishoudboekje van minister Sigrid Kaag. Het gaat niet alleen om een directe lening van een miljard euro, maar ook om de garantie van 90 procent die de staat heeft afgegeven voor 2,4 miljard euro aan ‘commerciële’ leningen. Plus een belastinguitstel van volgens Joosten inmiddels 1,4 miljard euro. En ook van de driekwart miljard euro die oud-minister van Financiën Hoekstra stak in aandelen, blijft steeds minder over.
Eenrichtingsverkeer
Het boek van Joosten geeft een mooi overzicht van de ontwikkeling van honderd jaar KLM, vanuit een financieel perspectief. Jarenlang zijn opeenvolgende regeringen het bedrijf ter wille geweest, vrijwel nooit heeft de overheid iets teruggekregen voor het vertrouwen en de risico’s die zij heeft genomen in naam van de belastingbetalende burger.
Het totaalbeeld dat ontstaat na het lezen van ‘De blauwe fabel’ is dat van een narcistisch bedrijf dat alleen de eigen belangen nastreeft zonder rekening te houden met anderen. Het is geen beeld om trots op te zijn. Dat KLM er toch in slaagt de ‘blauwe trots’ keer op keer op te dringen aan politici is bewonderenswaardig, maar vooral te wijten aan goedgelovige en slecht geïnformeerde politici.
Het boek – de eerste zelfstandige boekuitgave van onderzoeksplatform Follow The Money – is een aanrader en een prima naslagwerk voor iedereen die geïnteresseerd is in het ontsporen van het Nederlandse luchtvaartbeleid.
‘De blauwe fabel’ kost 22,50 euro en is te bestellen via de webshop van Follow The Money
Sla dit artikel op in uw favorieten
ir. B. van Marlen
We moeten nu echt af van dat stompzinnige groeidenken. Waarom?
Er is teveel herrie.
Er is teveel uitstoot van stikstof, UFP en ZZS.
De luchtvaart gaat steeds meer klimaatverziekende uitstoot geven.
Innovaties komen te laat en doen te weinig om dit te voorkomen.
De luchtvaart is DE grote virusverspreider en laat anderen voor de kosten opdraaien.
De rechtsbescherming en gezondheid van burgers wordt steeds meer aangetast.
Er zijn geen bouwlocaties meer die herrie en vervuilingsvrij zijn.
De economische voordelen wegen niet op tegen de steeds verder groeiende maatschappelijke kosten.
Mike
Het lijkt eigenlijk dat de gehele luchtvaartsector een beetje op deze methode werkt en ook de reisssector zich hier voorzichtig aan het inmengen is.
Schiphol heeft ook eigenlijk al aangekodingd dat hun ‘vergroening’ moet komen met geld uit de overheid.
Als men in deze sector ook maar ergens tegen een drempel aanloopt -wat normaal is bij een gezond bedrijf- of investeringen moeten doen, wordt al snel moord en brand geroepen en moet de politiek de regelgeving aanpassen en geld geven.
Tijdens de Corona is dit zeer duidelijk geworden.
Jammer dat dan ook juist de bedrijven, die werkelijk aan de inlandse welvaart en economie bijdragen, in deze periode de deuren moesten sluiten.
Haes
toen minister hoekstra enkele jaren terug tot ieders verrassing weer eens honderden miljoenen in de klm stortte deed zijn toelichting mij sterk denken aan een coach van het nederlands elftal die de aankoop van een duur talent toelichtte: “ons kluppie moet winnen”…
past helemaal in het beeld van de blauwe fabel.
ReindeR Rustema
Wat een contrast met de recensie in Het Parool https://www.parool.nl/kunst-media/de-blauwe-fabel-is-een-bijbel-voor-wie-toch-al-pleit-voor-krimp-van-de-luchtvaart~ba763240/
“In het boek De Blauwe Fabel van klimaatjournalist Ties Joosten gaan feiten al snel over in pleidooien. ”
“De Blauwe Fabel schiet zo zijn doel voorbij. Het zal een bijbel zijn voor iedereen die toch al pleit voor krimp van de luchtvaart, een schotschrift voor eenieder die de maatschappij als onontbeerlijk ziet voor de Nederlandse economie. “
Dirk
Parool… is dat niet de krant van Halsema ??
Is Halsema niet degene die een kruisje bij ‘groei’ heeft gezet ? , maatje 44 past niet in maatje 36 …. Groei en financiële steun moet een keer klaar zijn … bodemloze put