“Het transfer-netwerksysteem van KLM en Schiphol drijft op kleine kostenvoordelen om te ontsnappen aan de kleine thuismarkt. Als de politiek aanneemt dat luchtvaart zo waardevol is voor de nationale economie, dan is het de vraag waarom de markt er niet voor wil betalen.”
Dit concluderen transporteconomen dr Walter Manshanden en drs Leo Bus in een bijdrage aan het economenvakblad ESB van 21 januari jongstleden.
Zij leggen hiermee de vinger op de zere plek: transferpassagiers kiezen alleen maar voor KLM en een tussenstop op Schiphol omdat dit goedkoper is dan een rechtstreekse vlucht.
“De exploitatie en de balans van AF-KLM waren na vijf economisch gunstige jaren, in 2019 nog altijd fragiel – waarschijnlijk als gevolg van overaanbod. Dat geeft te denken over de betaalbaarheid van het transfer-netwerksysteem.”
Geen aandacht voor rentabiliteit
Het duo onderzoekers noemt het dan ook veelzeggend dat er in de ontwerp-luchtvaartnota van Cora van Nieuwenhuizen geen enkele aandacht is voor de rentabiliteit van de luchtvaart in ons land.
Bus en Manshanden hekelen dan ook de enorme staatssteun aan de sector die in hoge mate geliberaliseerd is. Dat leidde tot explosieve groei, prijsdalingen, de komst van low-budget maatschappijen en tot consolidatie. “Overtoerisme en klimaatverandering zetten de rentabiliteit nog verder onder druk.”
Deze structurele ontwikkelingen doen de auteurs twijfelen of de overheidssteun aan KLM nog wel te rechtvaardigen is.
“Die grote steun past in de overheidsperceptie dat luchtvaart een cruciale voorwaarde is voor de welvaart van Nederland, en in het bijzonder die van Amsterdam.” Maar klopt dit wel?
Prijsgevoelige strategie
Hoewel de luchtvaart al sinds de jaren ’90 structureel minder rendabel is en de strategie van KLM en Schiphol op de internationale markt prijsgevoelig is, volhardt de regering in een beleid dat een omvangrijke luchtvaartsector in stand houdt tegen hoge financiële en maatschappelijke kosten, zo vertellen de economen.
De inzichten zijn echter fundamenteel veranderd. Het nut van nog meer bestemmingen wordt steeds kleiner, terwijl voor de economie veel andere factoren dan bereikbaarheid veel belangrijker zijn.
“De eerste 100.000 vluchten vanaf Schiphol zijn van groot belang voor de regio Amsterdam. Maar de 100.000 extra vluchten om van 500.000 naar 600.000 te komen, voegen nauwelijks wat toe.”
Andere factoren belangrijker
Uit geciteerd onderzoek van andere economen concluderen Manshanden en Bus dat andere vestigingsfactoren veel belangrijker zijn dan bereikbaarheid. “Onderwijs, beschikbaarheid van kapitaal, onderzoek & ontwikkeling dragen veel meer bij aan de economische groei.”
Eerder onderzoek door het bureau SEO gaf al aan dat een toename van 10 procent van het aantal bestemmingen slechts een half procent bijdraagt aan de economie. Daardoor levert de sector ook weinig op voor de werkgelegenheid.
Voor een afgelegen regio is luchtvaart wel degelijk van belang, zo zeggen de economen. Spaanse kustplaatsen profiteren volop van de komst van een luchtvaart door toerisme en de komst van lowcost-maatschappijen.
Ontwikkelde regio’s
In verder ontwikkelde stedelijke regio’s is dat precies andersom. Daar vraagt de intrinsieke economische activiteit van een stad om een bepaald aanbod van bestemmingen.
Het bewijs daarvoor wordt geleverd door welvarende steden als Brussel, Genève en Wenen. Die floreren ondanks de afwezigheid van een overmaats vliegveld. Hetzelfde zou kunnen gelden voor Amsterdam. “De aantrekkingskracht van de hoofdstad met zijn Rijksmuseum en universiteiten, verdwijnt niet met een kleiner Schiphol.”
Sla dit artikel op in uw favorieten
ir B. van Marlen
Alle uitbreiding van Schiphol was in feite een overheveling van ellende (geluidhinder, vervuilende uitstoot) vanuit de regio Amsterdam naar de zgn. buitengebieden onder het mom van ‘groeien kan met minder hinder’, en dit proces loopt nog gestaag door. De luchtruimherziening is de volgende stap. De externe negatieve economische effecten worden afgewenteld op de hele Nederlandse samenleving, wat het duidelijkst zichtbaar is bij de financiële steun aan AF/KLM vanwege corona, overigens grotendeels veroorzaakt door de luchtvaart zelf.
Daarbij komt dat men nogal eens inzet op het aantrekken van bedrijven, die wel optimaal profiteren van de Nederlandse infrastructuur, maar door handige belastingontwijking hier nauwelijks aan bijdragen.
Ook moeten we eens de vraag stellen: gaan we door om steeds meer mensen in dit land aan te trekken en het steeds meer vol te bouwen? De keerzijde is een land waar de kwaliteit van leven steeds verder wordt uitgehold.