Op 3 oktober 2023 publiceerde VNV-voorzitter Camiel Verhagen op Linkedin een aanklacht tegen de vliegbelasting voor overstappers. Wij plaatsen daar graag wat kanttekeningen bij, maar Linkedin biedt daarvoor onvoldoende ruimte. Daarom doen we dat op deze plek.
In de bijdrage van Verhagen constateren we een aantal punten die niet onderbouwd zijn danwel getuigen van een eenzijdige benadering. Zo noemt hij de overstapluchthaven Schiphol als een van de motoren van onze economie, maar uit meerdere studies is allang gebleken dat Schiphol een volger is van de economie, geen motor. In totaal draagt de luchtvaart in 2021 voor 0,2 procent bij aan de Nederlandse economie, zo wist CBS te becijferen.
Verhagen pocht vervolgens met de bereikbaarheid, maar de bereikbaarheid wordt nauwelijks minder door minder bestemmingen. Immers kunnen de weinige Nederlandse reizigers in KLM-toestellen net zo makkelijk elders overstappen om dezelfde bestemming te bereiken. Zij reizen dan via hubs als Dubai en Istanbul – die Verhagen zelf ook al noemt. Dat zijn hubs die niet midden tussen de woonwijken zijn gebouwd en daarom voor minder overlast voor omwonenden zorgen.
Geen middel maar doel
Voor KLM is het overstapmodel geen middel meer, maar een doel. Als het een middel zou zijn, zou ruim meer dan de helft van KLM’s stoelen gevuld zijn met Nederlanders die interesse hebben in zo’n bestemming. Maar bij KLM is gemiddeld 70% van de passagiers overstappers en slechts 30% Nederlander (of buitenlander die echt in Nederland moet zijn). Op veel vluchten is die verhouding zelfs 90/10 of nog slechter. Met dergelijke percentages is de hub geen middel meer om efficiënt vliegverkeer te organiseren, maar een doel om zoveel mogelijk omzet te realiseren.
Inderdaad heeft KLM doelbewust aangestuurd op onderscheid met omringende landen. Zoals we allemaal weten zit dat onderscheid vooral in de prijs. Immers is een overstapticket veel goedkoper dan een direct ticket. Die lage prijzen werken door in de marge die KLM kan realiseren, in de tarieven die Schiphol in rekening kan brengen, maar ook in de slechte beloningen van veel grondcollega’s van Verhagen op Schiphol.
De transferbelasting ondergraaft het model inderdaad, zoals Verhagen terecht constateert. Dat komt omdat het prijsargument deels onderuit wordt gehaald, omvliegen via Schiphol wordt dan minder goedkoop. Maar dat model is slechts goed voor één doel: de (toch al niet zo indrukwekkende) financiën van KLM opkrikken.
Welzijn niet op het netvlies
Maar kijk ook eens wat afbouw van de hub oplevert: minder vliegverkeer, minder overlast, minder klimaatschade, minder stikstofuitstoot, minder kankerverwekkende uitstoot. Plus: meer woningbouw, meer gezondheid en meer welzijn voor omwonenden. Daar heeft Verhagen geen oog voor, althans niet in zijn bijdrage op Linkedin.
Als we mensen op termijn een beter bestaan willen bieden zoals de VNV-voorzitter wil, zijn dergelijke aspecten veel belangrijker. De mensen die vrijkomen door de krimp van het vliegverkeer op Schiphol kunnen elders in de samenleving een belangrijker bijdrage leveren. Ze gaan in de meeste gevallen beter verdienen en gaan werken aan een product waarover wél BTW wordt betaald. Ze dragen zo meer bij aan de publieke middelen waaruit minderbedeelden een zeker bestaan kan worden gegund, zoals ook Verhagen graag wil.
Sowieso is het onverstandig mensen vast te houden in een industrie die geen mogelijkheid heeft te kunnen voldoen aan de klimaatafspraken – dat is een doodlopende weg die vroeg of laat naar de afgrond leidt. Beter nu alvast maatregelen stap-voor-stap invoeren dan straks de klap in één keer te moeten incasseren met alle sociale gevolgen van dien.
Laten we hopen dat de bestuurders van VVD, BBB, PVV en JA21 dit tijdig inzien en kiezen voor een perspectiefrijke toekomst voor heel Nederland in plaats van voor alleen KLM. 71 procent van de VVD-stemmers is al overstag – die stemden onlangs op het partijcongres voor de lijn Harbers met daarin een prominente plek voor de krimp van Schiphol.
