Als we klimaatverandering willen afremmen, is structurele krimp van luchtvaart de enige maatregel die zoden aan de dijk zet.
Veel milieuorganisaties en politici maken zich hard om staatssteun voor KLM te verbinden aan harde klimaateisen. Een uitstekend idee. Maar ook met de beste politieke bedoelingen is de speelruimte beperkt. Inzetten op structurele krimp lijkt de beste optie.
Ongenadig hard wordt de luchtvaartsector geraakt door de coronacrisis. Zoveel is de afgelopen weken en maanden wel duidelijk geworden. Overal ter wereld zijn luchtvaartmaatschappijen in grote nood en blijken ze niet te kunnen overleven voor langer dan een paar maanden zonder miljardensteun van overheden.
Hoe ver?
‘There will be blood’, de vraag is alleen waar precies en hoeveel, en hoe ver zijn overheden bereid te gaan. Is het echt een goed idee om ‘koste wat kost’ een bedrijf als KLM te redden?
Het klinkt mooi om pal te gaan staan voor één bedrijf, zoals minister Wopke Hoekstra (Financiën) deed. Maar triage van bedrijven lijkt gezien de omvang van de naderende economische crisis onontkoombaar. Kiezen welke bedrijven wél en welke niet worden gered.
Inmiddels zijn er hele volksstammen opgestaan die bedrijven als KLM en Booking.com (tussenlaagje.com voor de liefhebber) met alle liefde zien verdwijnen.
Strenge klimaateisen
Vliegen staat voor veel mensen nog symbool voor vrijheid en is in hun ogen noodzakelijk voor de economische groei en welvaart die hoorde bij het pre-coronatijdperk. Veel anderen hadden al langer oog voor de schaduwzijden: milieu, gezondheid, overlast en klimaat.
Logisch dat veel milieuorganisaties en politici staatssteun willen aangrijpen om strengere eisen te stellen aan verduurzaming van de luchtvaart. Zie bijvoorbeeld de petitie ‘Geen poen zonder plan’ van Extinction Rebellion Nederland, en van harte ondersteund door Greenpeace, Milieudefensie en andere.
Dat is een uitstekend idee. Maar we moeten ons realiseren dat de speelruimte beperkt is, zelfs met de beste politieke bedoelingen. De Nederlandse luchtvaartsector heeft wel wat opties om te verduurzamen.
Die heeft ze al lang en breed neergelegd in ‘Actieplan Slim en Duurzaam’ uit 2018, met doelstellingen voor 2030. Daarin staat precies beschreven voor iedere optie waar de CO2-reductie vandaan moet komen. Het plan is er dus al.
Biokerosine
Een belangrijke pijler in dit plan is het gebruik van biokerosine. Naast vlootvernieuwing moet hier de grootste winst vandaan komen. De ambitie is vastgelegd is om in 2030 maar liefst 14 procent biokerosine te gaan gebruiken. Deze bijdrage alleen zou dan goed zijn voor ongeveer 11 procent CO2-reductie.
Pijnlijk is het gebrek aan serieuze studies naar de haalbaarheid van de ambities. We weten al dat er massale investeringen nodig zijn om fabrieken te bouwen waar dit spul geproduceerd kan worden. Maar vooral de vraag waar vandaan voldoende grondstoffen gehaald moeten worden voor zulke enorme volumes, blijft volledig onbeantwoord.
Wat gaat hier dus van terechtkomen? Een blik naar het verleden én naar de nabije toekomst belooft niet veel goeds. Eerst het verleden. Al in 2009 maakte KLM haar eerste vlucht op een mengsel met biokerosine.
Sindsdien is biokerosine ook echt één van de pijlers in de marketingstrategie van KLM om aan te tonen welke inspanningen het bedrijf levert om te verduurzamen. In tien jaar tijd is KLM echter nog niet verder gekomen dan 0,05 procent. Het is daarmee een van de koplopers in de mondiale luchtvaartindustrie
Wat de nabije toekomst betreft: inmiddels is bekend dat de eerste fabriek voor biokerosine in Delfzijl pas haar deuren in 2023 opent – wéér een jaartje later dan gepland. Door de coronacrisis is de rentabiliteit van de onderneming afhankelijk geworden van de (Europese) bijmengverplichting waarop minister Cora van Nieuwenhuizen nu zo hard studeert.
Om de doelen van de Nederlandse luchtvaartsector voor 2030 te halen, zouden nog vijf fabrieken extra nodig zijn van vergelijkbare grootte en natuurlijk héél veel frituurvet (of andere grondstoffen). Dit alles is nog lang, lang niet in zicht.
Ecosystemen van bullshit
Het zou trouwens best kunnen zijn dat we in Nederland relatief goed bezig zijn. KLM doet tenminste iets. Air France-KLM is immers de nummer één in de ‘Dow Jones Sustainability Index’ in de categorie ‘Airlines’. Dat zou niet tot trots, maar juist tot grote bezorgdheid moeten leiden.
In de internationale luchtvaartsector worden bijzonder optimistische prognoses afgegeven. Nog maar enkele jaren geleden werd geroepen dat in 2020 wellicht al 6 procent van alle vliegtuigbrandstof wereldwijd ‘duurzaam’ zou zijn.
We kunnen zelfs zien en lezen dat ooit 30 procent ‘sustainable aviation fuel’ voor 2030 een realistische doelstelling werd gevonden.
De ambities van de Nederlandse luchtvaartsector steken hierbij misschien schril af, maar zijn in het ergste geval vooral iets minder onrealistisch. Wat we op het internationale toneel zien is ‘wishful thinking’ en ‘greenwashing’ van het meest zuivere soort.
Wie denkt dat we het in Nederland veel beter doen, heeft het mis: de luchtvaartlobby van KLM en Schiphol wil eerst economisch herstel om pas dan weer te investeren in duurzaamheid.
Europese bijmengverplichting
Mocht het de minister lukken om een Europese bijmengverplichting voor elkaar te krijgen, zou zelfs daarin een diepe tragiek verscholen liggen. Dan zien we een VVD-minister die de credits opeist voor Nederland als ‘koploper in Europa’ en ze zou – voor de onoplettenden – precies doen wat van haar wordt gevraagd: strengere klimaateisen stellen aan de luchtvaart.
Of dat vervolgens veel voor gaat stellen, valt natuurlijk te betwijfelen. Ter vergelijking: Noorwegen heeft sinds 2019 een bijmengverplichting van een half procent. De minister heeft tot nu toe de Tweede Kamer op geen enkele wijze geïnformeerd over minimumpercentages die zij overweegt.
Wat we wel weten: in Europa zijn de fabrieken er niet, de grondstoffen zijn er niet, en de bereidheid om fors te investeren is er ook niet. En wat er niet is, kun je ook niet eisen.
Onmogelijke spagaat
Kortom: de politiek zit in een onmogelijke spagaat. Dit besef begint gelukkig door te dringen. Het debat over de luchtvaart kantelt. Politici staan nu nog onder grote druk om het onmogelijke van luchtvaartmaatschappijen te verlangen: verduurzamen, behoud van werkgelegenheid, inkomstenbelasting voor piloten in Nederland en ietsje minder bonus misschien.
Allemaal belangrijk. Maar echte keuzes moeten nu gemaakt worden. Als we klimaatverandering willen afremmen, is structurele krimp van luchtvaart de enige maatregel die echt zoden aan de dijk zet.
Auteur Eric Stam is docent Nederlands en burgerschap
Sla dit artikel op in uw favorieten
Paul
Off topic maar komt door de geringe vluchten het zonnetje daardoor meer tevoorschijn? Het zal iedereen denk wel opvallen dat het sinds de Corona veel meer zonuren zijn 🙂
Jan Griese
Zo is het : Duurzaamheid op Nr 1 mag samen met economie, maar ALLEEN samen
Grote Groet, Jan Griese
Jan Rooijakkers
bio-kerosine is geen oplossing, dat is al lang bekend.
de enige echte verduurzaming dient te komen van:
– minder vliegen, of
– synthestische kerosine, via de waterstof route uit duurzame bron. dat is duur, maar wel écht duurzaam en bovendien geen fijnstof etc.